Những Khác Biệt Cơ Bản Giữa Chuẩn Mực Kế Toán Việt Nam (VAS) Và Chuẩn Mực Kế Toán Quốc tế (IFRS)

Chuẩn mực kế toán Việt Nam (VAS) là bộ quy tắc được Bộ Tài chính ban hành nhằm hướng dẫn doanh nghiệp trong việc lập và trình bày báo cáo tài chính. Tính đến nay, đã có 26 chuẩn mực được giới thiệu, đáp ứng cơ bản nhu cầu quản lý tài chính trong nước. Tuy nhiên, trong bối cảnh hội nhập quốc tế, nhiều tập đoàn đa quốc gia đang yêu cầu các chi nhánh tại Việt Nam áp dụng Chuẩn mực Báo cáo Tài chính Quốc tế (IFRS) để đảm bảo tính nhất quán. Thêm vào đó, theo lộ trình của Bộ Tài chính, từ năm 2025, một số doanh nghiệp sẽ phải thay thế hoàn toàn VAS bằng IFRS. Với sự khác biệt đáng kể giữa hai hệ thống chuẩn mực, doanh nghiệp cần sớm trang bị kiến thức để thích nghi. Bài viết này sẽ giúp bạn tìm hiểu kỹ hơn về VAS và IFRS cũng như đưa ra những điểm khác biệt quan trọng cần lưu ý.

Tổng quan về VAS và IFRS

Chuẩn mực Kế toán Quốc tế (IAS) và Chuẩn mực Báo cáo Tài chính Quốc tế (IFRS) là hai hệ thống chuẩn mực quan trọng trong lĩnh vực tài chính kế toán toàn cầu, được soạn thảo bởi Hội đồng Chuẩn mực Kế toán Quốc tế (IASB). Trước năm 2003, các chuẩn mực này được phát hành dưới tên gọi IAS. Sau đó, IASB tiếp tục kế thừa, sửa đổi và phát triển các chuẩn mực mới dưới tên gọi IFRS. Hiện nay, tổng cộng có 41 IAS và 16 IFRS đang được áp dụng, cùng với các diễn giải đi kèm như IFRIC và SIC, giúp nâng cao tính minh bạch và khả năng so sánh của báo cáo tài chính.

Tại Việt Nam, hệ thống Chuẩn mực Kế toán Việt Nam (VAS) được Bộ Tài chính ban hành từ năm 2000 đến 2005, dựa trên các chuẩn mực quốc tế IAS/IFRS được công bố trước năm 2003. Tuy nhiên, sự phát triển liên tục của IFRS đã tạo ra khoảng cách giữa hai hệ thống chuẩn mực. Nhằm thu hẹp sự khác biệt, Việt Nam đã có những bước tiến quan trọng, như ban hành Thông tư 200/2014/TT-BTC và phê duyệt Đề án áp dụng IFRS vào năm 2020.

Việc hiểu rõ những khác biệt giữa VAS và IFRS không chỉ giúp các doanh nghiệp tuân thủ quy định kế toán mà còn chuẩn bị tốt hơn cho quá trình hội nhập quốc tế, tận dụng các lợi thế từ việc áp dụng các chuẩn mực tài chính toàn cầu.

>> Xem thêm: Tìm Hiểu Chuẩn Mực Kế Toán Việt Nam Chi Tiết Và Đầy Đủ Nhất

So sánh sự khác biệt giữa Chuẩn mực kế toán Việt Nam (VAS) và Chuẩn mực kế toán Quốc tế (IFRS)

Việc áp dụng Chuẩn mực kế toán Việt Nam (VAS) và Chuẩn mực kế toán Quốc tế (IFRS) mang đến những yêu cầu và cách thức thực hiện khác nhau trong lập báo cáo tài chính. Các doanh nghiệp hoạt động tại Việt Nam cần hiểu rõ những điểm khác biệt để đáp ứng đúng quy định và tối ưu hóa quy trình kế toán. Dưới đây là bảng so sánh tổng quan về các khác biệt chính:

Khía cạnh	VAS	IFRS
Hệ thống tài khoản	Bắt buộc áp dụng hệ thống tài khoản chuẩn do Bộ Tài chính quy định. Sửa đổi phải được phê duyệt.	Không bắt buộc sử dụng hệ thống tài khoản chuẩn. Doanh nghiệp được tự do xây dựng hệ thống tài khoản phù hợp với nhu cầu.
Hình thức báo cáo tài chính	Yêu cầu mẫu biểu báo cáo tài chính cố định.	Không yêu cầu mẫu biểu cố định. Doanh nghiệp được tự thiết kế biểu mẫu phù hợp.
Cấu phần báo cáo tài chính	Gồm 4 cấu phần: Bảng cân đối kế toán, Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh, Báo cáo lưu chuyển tiền tệ, và Thuyết minh (bao gồm thay đổi vốn).	Gồm 5 cấu phần: Báo cáo tình hình tài chính, Báo cáo lãi lỗ và thu nhập toàn diện, Báo cáo lưu chuyển tiền tệ, Báo cáo thay đổi vốn chủ sở hữu, và Thuyết minh tài chính.
Đánh giá lại tài sản	Chỉ cho phép đánh giá lại tài sản cố định trong các trường hợp đặc biệt như góp vốn hoặc tái cấu trúc doanh nghiệp.	Cho phép đánh giá lại tài sản theo giá trị hợp lý tại thời điểm báo cáo.
Lợi thế thương mại	Phân bổ dần trong thời gian không quá 10 năm.	Đánh giá tổn thất của lợi thế thương mại thay vì phân bổ.
Đồng tiền chức năng	Quy định đồng tiền kế toán là VND. Đơn vị sử dụng ngoại tệ phải chuyển đổi báo cáo sang VND khi nộp cơ quan quản lý.	Yêu cầu ghi nhận các giao dịch bằng đồng tiền chức năng và cho phép trình bày báo cáo bằng đồng tiền khác nếu áp dụng phương pháp chuyển đổi theo quy định.

Hệ thống tài khoản theo Chuẩn mực kế toán Việt Nam (VAS) thường được áp dụng bắt buộc đối với các doanh nghiệp trong nước. Tuy nhiên, điều này đôi khi trở thành rào cản cho các doanh nghiệp nước ngoài hoạt động tại Việt Nam, bởi việc chuyển đổi hệ thống tài khoản có thể gây khó khăn và làm giảm tính đồng bộ giữa các công ty thành viên trong cùng một tập đoàn quốc tế. 

Các chuẩn mực IAS/IFRS chưa có chuẩn mực VAS tương đương

Hiện nay, hệ thống Chuẩn mực kế toán Việt Nam (VAS) tuy được xây dựng dựa trên nền tảng của Chuẩn mực kế toán Quốc tế (IAS/IFRS) nhưng chỉ bao gồm 26 chuẩn mực, trong khi số lượng chuẩn mực IAS và IFRS lần lượt là 41 và 19. Điều này dẫn đến việc VAS không thể bao phủ hết các quy định mà IAS/IFRS đã thiết lập.

Danh sách các Chuẩn mực IAS/IFRS chưa có chuẩn mực VAS tương đương:

• IAS 19: Phương pháp hạch toán và trình bày các khoản phúc lợi cho người lao động, bao gồm phúc lợi ngắn hạn, dài hạn, và trợ cấp thôi việc.
• IAS 20: Hạch toán và trình bày các khoản trợ cấp và hình thức tài trợ khác của Chính phủ.
• IAS 26: Kế toán và báo cáo quỹ hưu trí.
• IAS 29: Báo cáo tài chính trong điều kiện siêu lạm phát.
• IAS 32: Trình bày về công cụ tài chính.
• IAS 36: Tổn thất tài sản.
• IAS 39: Nguyên tắc ghi nhận, dừng ghi nhận và đo lường tài sản tài chính và nợ tài chính (thay thế bởi IFRS 9).
• IAS 41: Kế toán trong ngành nông nghiệp.
• IAS 06: Thăm dò và đánh giá tài nguyên khoáng sản.
• IFRS 9: Ghi nhận, dừng ghi nhận, phân loại và đo lường tài sản tài chính và nợ tài chính, suy giảm giá trị, và kế toán phòng ngừa rủi ro.
• IFRS 12: Thuyết minh lợi ích từ các đơn vị khác để đánh giá bản chất và rủi ro liên quan.
• IFRS 13: Đo lường giá trị hợp lý.
• IFRS 14: Các khoản hoãn lại theo luật định.
• IAS 15: Thanh toán trên cơ sở cổ phiếu.
• IAS 27: Kế toán cho các khoản đầu tư vào công ty con, công ty liên doanh, liên kết trên báo cáo tài chính riêng.
• IFRS 19: Áp dụng cho các công ty con không có trách nhiệm công khai.

Một số lưu ý trong công tác hạch toán và quản lý tài chính khi có sự khác biệt giữa IFRS và VAS

Về hệ thống công nghệ thông tin

Trong quá trình áp dụng chuẩn mực kế toán, một yếu tố quan trọng cần chú ý là yêu cầu về hệ thống công nghệ thông tin. Để lập báo cáo tài chính theo IFRS, doanh nghiệp cần phải triển khai một hệ thống phần mềm ERP hoàn chỉnh, có khả năng thu thập và xử lý thông tin từ tất cả các phòng ban trong tổ chức, không chỉ riêng phòng tài chính và kế toán. Những dữ liệu này phải được đồng bộ từ các bộ phận như mua hàng, bán hàng, sản xuất, nhân sự, kho bãi, v.v., để đảm bảo tính chính xác và đầy đủ của báo cáo tài chính. Đặc biệt, đối với các ngành đặc thù như ngân hàng và bảo hiểm, chi phí đầu tư vào hệ thống phần mềm ERP này có thể khá lớn và đòi hỏi sự đầu tư lâu dài.

Về trình độ nhân lực

Việc triển khai Chuẩn mực kế toán Việt Nam (VAS) và Chuẩn mực kế toán Quốc tế (IFRS) đòi hỏi những yêu cầu khắt khe về trình độ nhân lực trong ngành kế toán. Với IFRS, ngôn ngữ trình bày chủ yếu là tiếng Anh, sử dụng nhiều thuật ngữ chuyên ngành đặc thù. Mặc dù Bộ Tài chính đang tiến hành dịch và hiệu chỉnh các chuẩn mực IFRS sang tiếng Việt theo Quyết định 345/QĐ-BTC, nhưng sự thay đổi liên tục của IFRS đòi hỏi kế toán viên không chỉ nắm vững chuyên môn mà còn cần thành thạo tiếng Anh. Điều này giúp họ tự nghiên cứu, tiếp cận những cập nhật mới nhất và trao đổi kinh nghiệm với các đồng nghiệp quốc tế.

Đặc biệt, ở những lĩnh vực chuyên sâu như bảo hiểm hay ngân hàng, kế toán viên cần hiểu rõ đặc thù ngành nghề để áp dụng chính xác các quy định phức tạp về công cụ tài chính và hợp đồng bảo hiểm theo IFRS. Bên cạnh đó, bản chất toàn cầu của IFRS tập trung vào tính chất giao dịch thay vì hình thức, đòi hỏi người thực hiện phải có khả năng phán đoán và linh hoạt trong xử lý số liệu. Chính sự kết hợp giữa kỹ năng, kiến thức chuyên sâu và sự nhạy bén trong việc áp dụng chuẩn mực sẽ giúp tạo nên các báo cáo tài chính phản ánh đúng thực trạng tài chính của doanh nghiệp.

Dịch vụ tư vấn kế toán doanh nghiệp chuyên nghiệp tại Việt Nam – Công ty TNHH Tư vấn KMC

Tại Công ty TNHH Tư vấn KMC, chúng tôi cung cấp dịch vụ kế toán chuyên nghiệp được tối ưu hóa cho các doanh nghiệp FDI tại Việt Nam, với mục tiêu giúp doanh nghiệp bạn tuân thủ đúng chuẩn mực kế toán/thuế của Việt Nam và quốc tế. Đội ngũ chuyên gia của chúng tôi hiểu rõ sự khác biệt giữa Chuẩn mực Kế toán Việt Nam (VAS) và Chuẩn mực Kế toán Quốc tế (IFRS), cũng như các quy định và thách thức trong môi trường đầu tư toàn cầu. KMC cam kết cung cấp giải pháp tài chính toàn diện, đảm bảo doanh nghiệp của bạn luôn duy trì sự tuân thủ nghiêm ngặt và hoạt động hiệu quả.

Các dịch vụ tư vấn kế toán của Công ty TNHH Tư vấn KMC bao gồm:

• Tư vấn tài liệu và thủ tục đăng ký hệ thống kế toán: Hỗ trợ trong việc hoàn thiện các thủ tục đăng ký hệ thống kế toán và thuế ban đầu.
• Kê khai thuế và đăng ký phương pháp khấu hao: Đảm bảo các tài sản cố định của bạn được khấu hao đúng quy định và hợp lý.
• Ghi nhận giao dịch tài chính: Thực hiện ghi nhận giao dịch kế toán vào sổ sách hoặc phần mềm kế toán, tuân thủ chuẩn mực VAS bằng cả tiếng Việt và tiếng Anh.
• Đăng ký hệ thống kế toán, năm tài chính và đơn vị tiền tệ: Thực hiện đầy đủ các thủ tục đăng ký hệ thống tài chính, giúp công ty hoạt động ổn định và hiệu quả.
• Tư vấn phương pháp tính thuế VAT: Hỗ trợ chọn lựa và đăng ký phương pháp tính thuế VAT phù hợp nhất cho doanh nghiệp của bạn.
• Hướng dẫn kê khai thuế trực tuyến: Hỗ trợ cài đặt các tài khoản và token cần thiết để kê khai thuế trực tuyến một cách an toàn và hiệu quả.
• Đăng ký hóa đơn điện tử: Cung cấp giải pháp đăng ký và sử dụng hóa đơn điện tử, phù hợp với xu hướng kinh tế số.
• Gửi thông tin tài khoản ngân hàng đến Sở Kế hoạch và Đầu tư: Đảm bảo việc gửi thông tin tài khoản ngân hàng của doanh nghiệp bạn tuân thủ đầy đủ các quy định pháp lý.

Việc chuyển đổi từ Chuẩn mực kế toán Việt Nam (VAS) sang Chuẩn mực kế toán Quốc tế (IFRS) mang lại nhiều cơ hội lớn cho các doanh nghiệp Việt Nam trong việc tiếp cận thị trường quốc tế. Tuy nhiên, quá trình này sẽ gặp nhiều khó khăn, các doanh nghiệp cần chuẩn bị đội ngũ nhân sự có kiến thức vững về IFRS và chứng chỉ quốc tế để đáp ứng yêu cầu một cách chuẩn xác.

Để được hỗ trợ trong việc chuyển đổi và áp dụng IFRS, hãy liên hệ ngay với Công ty TNHH Tư vấn KMC. Chúng tôi cung cấp dịch vụ tư vấn kế toán chuyên nghiệp, giúp doanh nghiệp của bạn dễ dàng hội nhập quốc tế và tối ưu hóa hoạt động tài chính.

• Website: https://kmc.vn/ 
• Hotline: +84 81 489 4789 hoặc +84 91 988 9331
• Email: info@kmc.vn